Эрчүүд мянга, түм наслаг!

Миний мэдэх өндөр настнууд дотор эмээ нар олон. Энэ нь угтаа эмэгтэйчүүд эрчүүдээс урт насалдгийг илтгэсэн биологийн үзэгдлийн тодорхой жишээ юм уу даа. Гэвч Лондоны эрдэмтэд саяхан нэгэн сонирхолтой мэдээлэл дэлгэж, эр хүйстнүүдийн цусыг хөөргөөтөхөв. Их Британийн Үндэсний статистикийн хорооноос гаргасан тооцоогоор 2030 он гэхэд дэлхийн эрчүүдийн дундаж наслалт эмэгтэйчүүдийнхтэй дүйж очих ажээ. Браво!

Профессор Les Mayhew 1970-аад оны үед эр, эм хүйстний дундаж наслалтын зөрүү зургаан жил байсан болохыг тогтоожээ. Харин эл цаг үеэс хойш эрчүүдийн дундаж наслалт хурдацтай өсөж, харин эмэгтэйчүүдийнх зогсонги байдалд орсон аж. Касс бизнесийн сургуулийн профессор Mayhew хүний наслалтыг судлах үйлсэд ухамсарт амьдралаа зориулж буй нэгэн. Тэрбээр эрчүүд яагаад боломжит наслалтаас эрт нүд аньдагийн учрыг тайлж, улмаар цаашид эл хэмнэл өөрчлөгдөнө гэдгийг урьдчилан тооцоолсон бөгөөд эр, эм хүйсийн дундаж наслалт 2030 онд 87 болохыг тогтоожээ.  

Эрчүүд эрүүл амьдралын хэв маягт илүүтэй зохиоцож эхэлсэн болохыг олон судалгаа нотолж байна. “Эрчүүдийн урт насалдаггүйн гол шалтгаануудын нэг нь тамхи. 1920-иод оны үед дэлхий дээрх нийт эрчүүдийн 80 хувь нь тамхи татдаг байсан” хэмээн Mayhew ярив. Түүнийхээр өдгөө эр, эм хүйстнүүдийн дундаж наслалтын зөрүү 5.7 жил болон ойртсон аж.

Эрчүүд үйлдвэрлэлийн салбарын хамаг л хүнд, хүчир ажлыг хийж ирсэн. Ялангуяа уул уурхайн эрчимтэй хөгжиж буй сүүлийн 50 жилд далд уурхайн ажилчдын ихэнх нь, бараг л бүгд эр хүйстэн байсныг судалгаанаас харж болно. Үүнээс болоод эрчүүд зүрхний шигдээсээр өвчлөх нь нэмэгдэж, боломжит наслалтаас эрт нүд аньцгаадаг болж. Тамхи + Зүрхний шигдээс. Яалт ч үгүй байсан байгаа биз. Харин дараах мэдээлэл баярламаар үзүүлэлт биш л дээ. Гэхдээ сүүлийн үед эмэгтэй тамхичдын тоо эрс өсөж байгаа юм. Архаг тамхичдын дунд эмэгтэйчүүдийн эзлэх хувь ч нэмэгдсээр байна. 

Охин, хөвгүүн хоёр нэг өдөр мэндэллээ ч тэд нийгмийн маш өөр нөлөө дунд өсөж, торницгоодог байв. Хөвгүүд амьдралынхаа эхлэл шат буюу 30 нас хүртлээ гэнэтийн тохиолдлоор үхэх нь охидынхтой харьцуулбал элбэг. Жишээ нь, аюултай спортоор хичээллэх, гэмт хэрэгт орооцолдох эрсдэл охидод тэр бүр тохиохгүй шүү дээ. “Охидыг анхнаас нь л “диваажин” буюу эрчүүдийнхтэй харьцуулбал тун чиг амар амгалан орчин угтан авдаг” хэмээн Лондоны Эрүүл ахуй судлалын сургуулийн профессор Дэвид Леон ярьжээ.

Харин энд өөр нэг баримт байна. Дундаж наслалт угаас доогуур байдаг Африкийн орнуудад эр, эм хүйсийн наслалтад шальтай зөрүү гардаггүй аж. Үүний шалтгааныг эрдэмтэд “Африкийн орнуудад эр, эм хүйсийн аль аль нь эрх танхи биш, ижилхэн тэмцэлтэй оршдог” хэмээн тайлбарлажээ. Эр хүн анд явж, эмэгтэй нь хоолоо хийгээд гэртээ суух гэсэн ойлголт энэ бүс нутагт байдаггүй, адилхан л жадаа бариад анд мордоцгоодог гэсэн үг. Харин үүний яг эсрэг нь буюу, хүйсийн ялгаа хамгийн их гардаг бүс нутгаар аж үйлдвэржсэн Зүүн Европын нэрлэсэн байна. 1990-ээд оны үед хүйс хоорондын дундаж наслалтын зөрүү Орост 13 жил байсан бөгөөд профессор Леон үүнийг “жендерийн ялгаа хамгийн их гардаг бүс нутаг” хэмээн нэрийдэж байв. 

Гэвч өдгөө дэлхийн өнцөг булан бүрт эмэгтэйчүүдийн оролцоо улстөрд болоод үйлдвэр, албан байгууллага, уурхайд ихсэв. Ерөнхийдөө хүйсийн ялгаа арилж байгаа нь эрчүүдийн ажил хөдөлмөрийг хөнгөвчилж, эсрэгээр эмэгтэйчүүдэд илүү хүнд ачаа үүрүүлж байгаа хэрэг. Үүний үр дүнд эмэгтэйчүүдийн дундаж наслалт буурч, эрчүүдийнх огцом хурдаар дээшилж эхэллээ. Мөн эмэгтэйчүүд улстөрд орон тоогоо, эрх мэдлээ нэмэгдүүлэхийг хүсэж байгаа шигээр архи, тамхи хэрэглэх явдал нь ч ихсэж байгаа нь наслалтад нөлөөлөх болжээ.