ГАДИЛТАЙ ИРСЭН “ГАБИТО”

Мексикийн Калле Фюгогийн шатаам халуун нарнаас халхалсан зуны байшингийн цонхоор тамхины утаа баагихад уран зохиолд “донтогчид”, яг л хар тамхичин шиг хорхой нь хөдөлдөг. Тэвчээргүй нэг нь модон байшингийн хаалгыг тогших аваас Макондо хотынхонд нойргүйдэх өвчин тусгаж, Ремедиосыг ца гаан даавуу хөлөглөн тэнгэрт аваач сан, тоорын модны дор суугаа 100 жил ганцаардах үйлтэй эцгийнхээ сүнс рүү тоомжиргүйхэн шээж орхидог хурандаа Аурелианог 18 алтан загастай нь булшилж орхисон буржгар саарал үстэй, тамхичин өвгөний дүрийг харна. “Шидэт реализм”-ын эцэг болсон, Нобелийн шагналт Габриэль Гарсиа Маркес гэдэг чинь энэ шүү дээ. Түүнийг мэндэлсэн жил буюу 1928 онд урьд хожид байгаагүй гадилын их ургац Аракатакагийнхан хураасан гэнэ билээ. Удаах жил нь гадилын компанийн ажилчдын бослогыг 3000 хүний цусаар дарахад Габито (Г.Г.Маркесийн хоч бөгөөд Бага Габриэль гэх утгатай) нэг нас хүрч байв. Учир ойлгох насандаа буурлуудаас дээрх түүхийг сонссон нь Бага Хосе Аркадио хүүр ачсан вагонд сэрээд, гэртээ мөлхөж харихад огт тийм зүйл болоогүйг Урсула хүртэл батласан учир битүүлэг үйл явдалд нь туссан байдгийг эрхэм уншигч та санаж байгаа нь лавтай.

ЦЭНХЭР МУУР ЮУ ЗӨГНӨВ

Миний л мэдэх дэлхийн хамгийн хачин суу ринд биднийг аваачиж, таны эчнээ мэдсэн тэр битүүлэг хүмүүстэй уулзуулж, үлгэр домгийн, гэхдээ бодит ертөнцтэй танилцуулсан Габриэль Гарсиа Маркест Макондо суурингийнхны сонирхолтой амьдрал 1982 онд Нобелийн шагнал бэлэглэсэн юм. Маркес энэ зохиолоо бичихийн тулд өдрийн зургаан хайрцаг тамхины нормтойгоор 20 хаврыг үдсэн гэнэ билээ. “Тэр нэг орой романаа дуусгаад сандлаасаа босон хаалгаа нээтэл өрөөнд цэнхэр муур орж ирлээ. "Энэ ном маань нэлээд хэдэн удаа хэвлэгдэх нь дээ гэж тэгэхэд бодогдсон юм” гэж хэлснийг нь Го.Аким гуайн орчуулсан “Зуун жилийн ганцаардал” номын хуудаснаас Мексикийн Калле Фюгогийн шатаам халуун нарнаас халхалсан зуны байшингийн цонхоор тамхины утаа баагихад уран зохиолд “донтогчид”, яг л хар тамхичин шиг хорхой нь хөдөлдөг. Тэвчээргүй нэг нь модон байшингийн хаалгыг тогших аваас Макондо хотынхонд нойргүйдэх өвчин тусгаж, Ремедиосыг ца гаан даавуу хөлөглөн тэнгэрт аваач сан, тоорын модны дор суугаа 100 жил ганцаардах үйлтэй эцгийнхээ сүнс рүү тоомжиргүйхэн шээж орхидог хурандаа Аурелианог 18 алтан загастай нь булшилж орхисон буржгар саарал үстэй, тамхичин өвгөний дүрийг харна.

“Шидэт реализм”-ын эцэг болсон, Нобелийн шагналт Габриэль Гарсиа Маркес гэдэг чинь энэ шүү дээ. уншиж байсан санагдана. Хэдийгээр тэр цэнхэр муурны араас гараа нэл цэнхэр будаг болгочихсон хүүхдүүд орж ирсэн боловч зохиогчийн бэлгэшээн бодсон нь талаар болоогүйгээр үл барам дэлхийн 60 гаруй улсад орчуулагдан гарч, олон сая хувь хэвлэгдсэн билээ.

“НАЙМДУГААР САРД УУЛЗЪЯ”

Бөөн гадилтай цуг дэлхийд ирсэн өдрөөс хойш Габито өдгөө 83 намрыг үджээ. 1952 онд бичсэн “Навчны шуурга” анхны романаасаа хойш “Зуун жилийн ганцаардал”, “Хурандаад хэн ч бичихгүй” (“Мартагдсан хурандаа” гэж орчуулсан нь бий), “Тахлын үеийн дурлал” тэргүүтэй олон тууж, роман туурвисан түүний 2004 онд “La Vanguardia” сэтгүүлийнхэнд задалсан нууц нь тухайн үедээ дэлхийн бүх хүнийг уран зохиолын номоос салгахын дайтай хүчтэй байв.

“Миний уйтгарт янхны дуртгал” (Memories of My Melancholy whores) номоо бичээд удаагүй байхдаа тэр “Би бичихээ зогсоохоор шийдлээ. Өнгөрсөн жил (2003) бол миний зохиол бичих гэж сэтгэлээ уудалсан сүүлийн жил байлаа” гэсэн юм. Тэр үүнээс хойш богино өгүүллэг ч бичиж байна гэж дуулдалгүй нам жим байсан. Харин өнөөдөр би түүний шинэхэн номын хавтсыг хараад сууж байх азтайдаа баярлаж байна.

Чухамхүү юу түүнийг уран зохиолтой дахин сүлбэлдэх шалтгаан болсон бэ гэсэн асуултын тэмдгийг дагуулсаар “Наймдугаар сард уулзъя” шинэхэн роман хэвлэгдэн гарчээ. Өнгөрөгч баасан гаригт Испани, Мексикт нээлтээ хийсэн энэхүү номыг бичихэд зохиолч зургаан жил зарцуулсан аж.

Г.Г.МАРКЕС:

РОМАН ТУУРВИХ ГЭДЭГ ТАВИЛГА БАЙРЛУУЛАХААС ТЭС ӨӨР

Габриэль Гарсиа Маркесийн “La Vanguardia” сэтгүүлд өгсөн ярилцлагыг нь товчлон хүргэе.

-Зуун жилийн ганцаардал. Үлгэр домгийн юм шиг хэрнээ үнэн түүхийг бичихдээ та юу гэж бодож байв? -Зохиолыг хааш нь ч эргүүлж болох галын шугаман дээр би цор ганцаараа зогсож байсан. Тэр үед социологич Аустин, Техас нар надтай уулзахдаа “Чи өөрийн гэсэн арга барилтай юу” гэж асууж байсан. Би тэдэнд “Надад ямар ч арга барил байхгүй. Харин би уншиж, судлахад бүхий л цагаа зарцуулсан” гэж хэлсэн. Үр дүн нь “Зуун жилийн ганцаардал”.

-Зохиолын баатрууд, тэдгээрт тохиолдож буй үйл явдлууд таны амьдралтай холбоотой гэж дуулсан юм байна?

-“Юнайтед фруйт” гадилын компанийн шаардлагаар цэргүүд төмөр замын өртөөн дээр цугласан ажил хаягчдыг бүсэлж байгаад пулемётоор шүршсэн тэр жил би мэндэлсэн. Энэ талаар хожим манай нутгаар үнэн, худал нь үл мэдэгдэх олон яриа байдгийг би зохиолдоо зориуд оруулсан. Миний намтрыг эчнээ мэдэх уншигчид Урсула, Аурелино Буэнда нарын эх дүр хэн байсныг мэдэх биз.

-Зарим шүүмжлэгчид таны зохиолыг ердөө л Латин Америк “домгийн цуглуулга” гэж нэрлэсэн байсан. Тэдэнд хариу барьж, юу хэлэх вэ?

-Кубад таарсан хэсэг шүүмжлэгч “Зуун жилийн ганцаардал” дэлхийн хэмжээний сод туурвил мөн хэдий ч олон домог хольж, шийдлийг нь ядмагхан гаргасан гэцгээж байлаа. Би тэдэнд юу гэж хэлсэн бэ гэвэл “Роман бол тавилга байрлуулахаас тэс өөр зүйл”.

-Таны зохиолуудаас ганцаард лын ул мөр нэвт үнэртэхээс гадна эгэл борчуудын амьдралын дүр зураг тод харагддаг.

-(Хэсэг дуугүй сууж бодолхийлэв). Энэ бол миний мэдэх орчин. Жинхэнэ амьдралын мөн чанар энд л байдаг юм.

-Олон хүн алдартнуудын амьдрал там байдаг гэж итгэдэг. Та энэ талаар ямар бодолтой байдаг вэ?

-Чи буруу бодож байна. Кофе авахаар дэлгүүр орохдоо би уншигчидтайгаа бишгүй л таардаг. Тэд яагаад гэж ирээд л зохиолын өрнөл, хайртай баатрынхаа үхлийн учрыг надаас асуудаг. Тэдэнд асуух зориг байна гэдэг нь нэгийг хэлэх байлгүй. Маркес өвгөн байгаагаараа л байна.

-Та өөрийн зохиолуудаасаа алинд нь хамгийн дуртай вэ?

-Хамгийн сүүлчийн зохиол л хамгийн шилдэг нь юм шиг санагддаг. Зохиолч өөрөө ч тэр, уншигч ч тэр ийм бодолтой байдаг. Харин миний хувьд “Зуун жилийн ганцаардал”-ын үндсийг тавьсан “Хурандаад хэн ч бичихгүй” зохиолдоо илүү хайртай. Бас намайг мартагдахаас аварч мэдэх “Дарангуйлагчийн намар”-аа овоо юм болсон гэж боддог шүү

ЯГ Л АУРЕЛИАНО ШИГ

Өвөө, эмээ хоёрынхоо гар дээр өссөн Габито алдаршихаасаа өмнө сонинд өгүүлэл бичиж, улс төрийн хэрэгт оролцох зэргээр эхнэр Мерседес болон Родриго, Ганзоло нарыгаа тэжээдэг байж. Өөрийнх нь хэлснээр найман настайдаа өвөөтэйгээ салах ёс хийснээс хойш түүний амьдралд онцын жигтэй үйл явдал тохиолдоогүй гэдэг. Гагцхүү эмээгээрээ элдвийн домог яриулж, хурандаа Аурелино Буэндиа багадаа мөсний хэлтэрхий үзэхээр аавтайгаа явж байх үед төрдөг тийм сэтгэгдэл шиг сайхан үе түүний амьдралын найман жилд тохиосон аж. Гэхдээ??? гээд өөр шиг нь гурван асуултын тэмдэг тавьчихъя.

19 нас хүрсэн эр өөрөөсөө зургаа дүү охиныг эхнэрээ болгохоор зориглосныг хожим сонссон хэн ч түүнийг хурандаа Аурелианотой зүйрлэх нь лав. Гэвч хурандаагаас өөр нь Маркес Мерседестэйгээ гэрлэж, хоёр сайхан хүүхдийн аав болж, одоо хэр нь Мексикийн тосгонд нам гүм амьдарч байна. 1958 онд Мерседестэйгээ гэрлэж, хоёр сайхан хүү төрүүлсэн нь телевизийн найруулагч Родриго Гарсиа, график дизайнер Ганзоло Гарсиа нар юм.

“Зуун жилийн ганцаардал”-аа бичиж дуусгаад гэр бүлийн хамт Испанийн Барселона хотод долоон жил амьдарсан. Тэр үедээ Кубын Ерөнхийлөгч Фидель Кастротой танилцаж, үй зайгүй найзууд болжээ. “Бидний нөхөрлөл бол оюунлиг. Тиймдээ ч бид улс төр рүү огт хазайхгүйгээр уран зохиолын тухай халуухан маргаан өрнүүлж чаддаг” хэмээн найзынхаа тухай ярьсан байдаг. Тэдний нөхөрлөлийн тухай хөрөг ном ч хэвлэгдсэн нь бий.

ТӨГСГӨЛД НЬ

Маркесийн шидэт реализмтай дэлхийн хүн төрөлхтөн шинээр учрах уу гэсэн асуултын тэмдэг шинэхэн номтой нь цуг тавигдаж байна. Гэхдээ яах юм бэ, бидний өмнөөс зуун жил ганцаардсан энэ эрхэм тааваараа амьдраг л дээ гэж өмөөрөхийн сацуу шунал гэгч зүйл хүн анх үүсэхэд л байсан гэдгийг мартаж боломгүй.

Магадгүй тэр Мелькиадес өвгөн шиг… “Миний романыг уншаад өөрийнхөөрөө ойлгож, баатруудыг нь өөрийнхөөрөө төсөөлж байгаасай.

Энэ бол зохиолч уншигчдын дотоод сэтгэлээрээ харилцаж байгаа хэрэг” гэж тэр хэлж байсан. Жинхэнэ уран зохиолд намайг оруулж, олон шөнө нойргүй хонуулахын тулд зуун жилийн ганцаардлыг туулсан Габриэл Гарсиа Маркес танд баярлалаа.