Спорт, эдийн засгийн хамаарал

Евро бүсийг өрийн хямралд уруу татаж, өдгөө гадаад өр нь ДНБ-ээсээ давсан Италийн Засгийн газар “Лондон- 2012” зуны олимпийн XXX наадмаас алтан медаль хүртсэн тамирчдадаа тус бүр 182 мянган ам.доллар өгнө гэдгээ мэдэгдэв. Өчигдрийн байдлаар тус улсын долоон тамирчин алтан медаль хүртээд байгаа бөгөөд мөнгө, хүрэл медалийн эздэд дээрхээс дутахгүй мөнгөн шагнал очих нь. Олимпод яллаа гээд тус улсын эдийн засаг өсөхгүй, харин ч тамирчдад “бэлэглэх” сая гаруй ам.долларын өрөнд унахаар байна. Яагаад дэлхийн улсууд олимпийн наадамд ийн өндөр ач холбогдол өгдөг вэ. Олимп эхлэхээс өмнө “Goldman Sachs” хөрөнгө оруулалтын банкныхан “Лондон- 2012”-оос аль улс, хэчнээн медаль хүртэхийг тооцжээ. Ингэхдээ нэг хүнд ногдох ДНБий хэмжээ, шинэ технолог нэвтрүүлсэн байдал, эдийн засгийн хэтийн төлөвийг нь харгалзан үзсэн аж. Ийн тооцоход АНУ 108, БНХАУ 98, ОХУ 74, Их Британи 65, Австрали 46 медаль хүртэж, тэргүүлэх магадлалтай байна. Тэгвэл Дэлхийн банк энэ онд хүчирхэг эдийн засаг бүхий улсуудыг нэрлэхэд АНУ (1), БНХАУ (2), ОХУ (6), Их Британи (8) эхний аравт багтсан нь сонирхол татав. Олон улсын Олимпийн хороо биш, Хөрөнгө оруулалтын банк “Goldman Sachs” яагаад медалийн таамгийн судалгаа гаргасан бэ гэдэг ч анхаарал та таж байна. “Анзаарч байхад эдийн засаг нь өөдрөг яваа орнууд л олимпод медалийнхаа тоогоор тэр гүүлдэг. Монголын уул уурхайн сал бар ид анхаарал татаж байх үед л “Бээжин 2008”-аас бид хоёр алт, хоёр мөнгөн медаль хүртэж, түүхэн ам жилт байгуулсан. Гэтэл 2004 онд ердөө нэг хүрэл, 2000 онд ганзага хоо сон ирж байсан шүү дээ” гэж Эдийн засгийн бодлого, өрсөлдөх чад варын судалгааны төвийн захирал Ч.Отгочулуу хэлэхэд л сая итгэв.

ЭДИЙН ЗАСГИЙН ӨСӨЛТ 17 ХУВЬ, МЕДАЛИЙН ТОО ТАВ 

Манай улс “Лондон 2012”-оос нэг мөнгө, хоёр хүрэл, дээр нь хоёр ч боксчин хүрэл медалийн болзол хангаад байгаа. Тэгвэл энэ онд манай улсын дотоодын нийт бүтээгдэхүүн (ДНБ) 20 хувиар, эдийн засаг 17 хувиар өсөх таамаг бий. Мөн “Goldman Sachs” манай улсыг энэ удаагийн олимпоос нэг алт, нэг мөнгө, хоёр хү рэл медаль авна гэж тооцоолсон. Бас болоогүй медаль авсан тамирчддаа алт бол 100, мөнгө бол 60, хүрэл бол 30 сая төгрөг өгөх Засгийн газар шийдвэр гарсан. Өнгөрсөн олим поор алтан медалийн эзэнд 120, мөнгөнд 60, хүрэл 30 сая төгрөг амлаж, үүнийгээ ч гардуулсан билээ. Үүнээс гадна компаниуд ч монгол тамирч даа дэмжиж, мөнгөн шагнал гардуу лах мэдээ гарсаар байна. “Бээжин-2008- ”-д алтан медаль хүртсэн тамирчинд “Оюутолгой” компани тонн, мөнгөн медалийн эзэнд хагас тонн зэстэй тэнцэх мөнгөн урамшуулал гар дуулж байснаар багцаалж болно. Эдийн засгийн болоод олимпод үзүүлж буй амжилт хоёр ийм том хамааралтай ажээ. Евро бүсийн орнуудаас эдийн засаг нь хамгийн их доройтож буй Герман, Франц, Грек, Испани улсуудын “Лондон-2012”-т үзүүлж буй амжилт “Goldman Sachs”-ын таамаг болоод, “Бээжин-2008”-ынхаас хамааг үй дор явна. Тэгвэл эдийн засаг нь өсөж, Европын зэрэгт хүрэхээр зүтгэж буй Азийн төлөөллөөс одоогоор БНХАУ, БНСУ эхний аравт яваа бол араас нь Япон, Казахстан шил дарж байх жишээтэй. АНУ-ын эдийн засаг харьцангуй тогтвортой байгаа уч раас медалийнх нь тоонд тийм ч их өөрчлөлт гараагүйн дээр, таам гийг эвдэж ч мэдэх эерэг дүр зураг харагдаж байна. Тэгвэл “Бээжин- 2008”-д манлайлсан БНХАУ энэ олимпод яагаад хоёрдугаарт жагсах таамаг гарав. Нэгдүгээрт, тухайн олим пийг БНХАУ нутагтаа зохион байгуул сан. Хоёрдугаарт, сүүлийн хоёр жил тус улсын инфляц дээд цэгтээ хүрч, эдийн засгийн өсөлтийн таамгаа удаа дараа бууруулсан. Өчигдрийн байдлаар тус улс 77 медаль хүртсэн амжилтаар АНУ (81)- ын дараа жагсаж байна.

БИЕИЙН ТАМИРЫН ҮЗЛЭГ БУС САНХҮҮГИЙН ШАЛГАЛТ

“Хэрэв анзаарвал медалийн тоогоор эхний аравт багтсан улсуу дын ихэнхийнх нь нэг хүнд ногдох ДНБ энэ онд өсөлттэй яваа. Эдийн засаг нь тогтвортой, хөгжиж байгаа ул сууд л тамирчдадаа хангалттай мөнгө зарцуулж, шинэ техник хэрэг слээр хангаж, ахиу шагнал амлана. Тэгэхээр спорт бол тухайн орны эдийн зас гийн толь юм” хэмээн “Goldman Sachs”-ийн шинжээч Жое Уэйсен тал ярьжээ. Түүний яриа үнэн эсэхийг та дээрх графикаас харьцуу лан, харсан байх. Олимп давхар “эдийн засгийн шалгалт” байдаг учраас з арим улс санхүүгийн таагүй байдлаа халхавчлахын тулд спортод “хүчээр” их мөнгө зарцуулдаг, тамирчдад их хэмжээний мөнгөн шагнал амладаг болохыг Жое Уэйсентал батал сан. Хэрэв олимп зүгээр л нэг би еийн тамирын үзлэг байсан бол нүсэр зардалтай уг наадмыг зохион байгуулах гэж улс орнууд уралдахг үй, спортод ч их хэмжээний мөнгөн шаг нал амлахгүй нь тодорхой.

ИХ БРИТАНИЙН БОНУС 

Олимпод олон медаль авахаас гадна уг наадмыг зохион байгуулна гэ дэг эдийн засгийн асар их ач холбогдолтой. Евро бүсийн орнуудаас ажилгүйдэл хамгийн багатай улс болох Их Британи Олимпийн бү- тээн байгуулалтад зориулж олон мян ган ажлын байр бий болгосноор “ав рагдсан”. Улмаар уг орныг зорих жуулч дын тоо суга өсөж, дэлхийн томоохон компаниуд бүгд Их Бри та нид цуг ласан. Ийм учраас тус улсын нэг хүнд ногдох ДНБ ойрын 10 жилд 5-10 хувиар өсөх тооцоог эдийн засаг чид хийж байна. Энэ бол олимпийн бү тээн байгуулалтад зарцуулсан 17 тэрбум ам.доллартай харьцуулшгүй их мөнгө авчрах таа маг юм. Өдгөө олим пийг дэлхийн 4.8 тэрбум хүн үзэж байна гэсэн тоо цоо бий. Дэлхийн томоохон ком паниудад сурталчил гаагаа явуулж, бор луулалтаа нэмэгдүүлэх, ул маар хэвлэлийн компаниуд маш их мөнгө хийж болох “оргил цаг”. Олимпийн үеэр хүмүүсийн худалдан авалт эрс нэмэгдэж, мөнгөний эргэлт идэвхж дэг нь ч үүнтэй холбоотой. Энд зөвхөн олимпийг л дурдсан болохоос биш, спорт тэр чигтээ мөнг өний эргүүлэг байдаг. Тухайлбал, дэлхийн хамгийн хүчирхэг эдийн засаг бүхий АНУ-ын ДНБ-ий 2.8 хувийг (414 тэрбум ам.доллар) спор тын салбар эзэлсэн байна.