...гүнд нь амьдралын нүцгэн төрх бий...

Д.Оюунноминтой “Занаду” арт галерейд уулзахаар тохиров. Танхимын ханаар шинэхэн үзэсгэлэнгийн зургууд эгнэсэн байх авч, тамхины хөх утаан дундаас тэдгээрийг ялган харах нь түвэгтэй санагдана. Ширээ бүрээс цуурайтах элдэв яриа холилдон, эмх замбараагүй үгсийн цуглуулга нэгдэх нь эндэхийн хэмнэлийг бүр ч ойлгомжгүй болгоно. Олон хүний бөөгнөрөл дундаас л  ганцаардлыг олдог болохоор магадгүй энэ танхим өөрийгөө чагнахад, хэзээ ч ирэхгүй Годо (таны хүлээж буй бүхнийг үүгээр л төлөөлүүлчихье)-г  хүлээхэд чухам тохирсон газар байх. Бидний яриа Д.Оюунноминг “Харгислалын театр”-т, намайг Д.Оюунноминд хөтөлсөн Самуэль Беккетийн “Годог хүлээхүй” абсурд жүжгийн талаар эхлэв ээ.

            “Владимр, Эстрагон хоёр ч хэзээ ч ирэхгүй Годо гээчийг хүлээгээд л байдаг. Өнгөц харвал энэ бол байж болох хамаг л утгагүйдэл мөн байх. Үүний дэргэд магадгүй, “Хөөрхөн хүүхэн” киног үзэх нь арай дээр санагдаж мэднэ. Хэрэв гүнд нь нэвтэрвэл энд хүний амьдралын нүцгэн төрх бий. Бүгд л ямар нэг гайхамшигт зүйлийг хүлээдэг. Тэр нь ирэхгүй ч байж болох. Гэхдээ л тэсэн ядан хүлээж, догдолж, бэтгэрч, санааширч байгаа нь хүн байхын учир, магадгүй заавал үүрэх ёстой ял юм.” хэмээн “Харгислалын театр”-ыг үүсгэн байгуулагч Д.Оюунномин ярив. Энэ бүхний эхлэл рүү эргэн очъё.

Долоо хоног бүрийн бямба гаригт “Занаду” арт галерейд болдог “Мөрөөдөгчдийн өдөр” (Dreamers day) кино өдөрлөгийн үеэр тэрбээр Майкл Линдсей Хоггийн найруулсан “Годог хүлээхүй”-г эх хэлнээ хөрвүүлэн хүргэсэн юм. Уг өдөрлөгт цөөнгүй хүн ирсэн нь Монголд абсурдыг ойлгодог, сонирхдог хүмүүс байдгийг илтгэж, улмаар Д.Оюунноминд уг киног өргөн дэлгэцээр гаргах санаа төржээ. “Есдүгээр ангид байхдаа Баабарын “Дори идэр дүүдээ” номноос “Хэзээ ч ирэхгүй Годо гэгчийг хүлээнэ...” гэсэн мөрийг уншсан. Энэ өгүүлбэр миний сонирхлыг гойд татаж, би интернэтээр бүх тавилтыг нь үзсэн. Азаар 2009 онд Ерөнхийлөгчийн 50 боть ном хэвлэгдэж, “Абсурд театр” номд нь уг жүжгийн зохиол бүтнээрээ орчуулагдчихаж. Дараа нь харж байхад, монгол орчуулга нь эргэлзээтэй санагдаад, би өөрөө орчуулахаар шийдэж, түүнийгээ “Dreamers day”-ээр гаргасан. Нэг удаа “Тэнгис”-т “Гуталт муур” үзэж байгаад “Годог хүлээхүй”-г өргөн дэлгэцээрээ үзье гэж шийдээд, “Black box”-ийнхонтой ярилаа. Надад орчуулга нь ч, кино нь ч бэлэн байгаа юм чинь хүмүүст ч бас хүргэе гэж бодсон.” гэв. Өнгөрсөн нэгдүгээр сарын 14-ний 16.00 цагт “Black box” театр үзэгчээр дүүрч, урьд өмнө монгол хэлээр, өргөн дэлгэцээр гарч байгаагүй дэлхийн хамгийн алдартай абсурд жүжгийг үзэхээр залуус голдуу цугласан байлаа. Киноны нээлтийн үеэр Д.Оюунномин “Ирландын зохиолч Самюэл Бэккет ихэнх бүтээлээ англиар туурвисан ч өөрийг нь хамгийн их алдаршуулсан жүжгээ францаар бичсэн юм. Гол дүрүүд оршин буй нь тодорхойгүй, магадгүй ор байхгүй ч байж мэдэх Годо гэгчийг хүлээнэ. Яг л хүн бурхныг, ид шидийн мэт тохиолыг, хэзээд л утгагүй байдаг мөнхрөлийг хүлээдэг шиг. Бэккетийн өөрийнх тайлбарласнаар Годо гэдэг нь ирландаар go deo буюу үүрд мөнх, төгсөшгүй мэт цаг хугацаа гэсэн утгатай үгнээс эхтэй” хэмээн ярьж байсан нь өдгөө тэмдэглэлийн дэвтэрийн минь хуудсанд үлджээ.

 “Юм нэг эхэлчихээрээ миний оролцоогүйгээр, өөрөө “өнхрөөд” байдаг юм билээ. Би зар тараана, албан ёсны нэртэй болно гэж шийдээд “Харгислалын театр”-ыг байгуулсан. “Годог хүлээхүй”-н дараа Нури Билгэ Жэйланы “Анатолияд нэгэн удаа”-г гаргасан. Ер нь бол би хүмүүст абсурдыг ойлгуулах гэж зориогүй. Зүгээр л үүнийг хүмүүст таниулж, өдөөмөөр санагдсан” гэлээ. Тэрбээр дэлхийн хамгийн алдартай арван абсурд жүжгийн жагсаалтыг хайж олоод, үүнд нэр дурдагдсан бүх жүжгийг хүмүүст хүргэхээр шийдсэн тухайгаа ярьсан. Эл жагсаалтад Эжен Ионескогийн “Хожгор дуучин”, “Хирснүүд”, “Хоёр хүний дэмийрэл” жүжгүүд багтсан байна. Тэрбээр дээрх гурван жүжгийн кино хувилбарыг гаргахдаа Ц.Цэнгэлийн орчуулгыг албан ёсны зөвшөөрөлтэйгөөр ашиглах бөгөөд ирэх есдүгээр сараас эхлэн сард нэгийг гаргахаар зэхжээ. “Үзэгч цөөн учраас би “шатаж” дуусдаг. Гэхдээ л би сонгодог арван абсурд заавал гаргаж, ард нь гарна гэж шийдсэн”.

“Занаду” арт галерейд тамхины утаа өтгөрөхөөс биш хүмүүс шингэрэх болоогүй, бидний ч дуусах янзгүй. Абсурд жүжигт аливааг егөөдөж, “зэвүүн”-ээр элэглэдэг нь надад таалагддаг хэмээн Д.Оюунномин хэлж байна. “Абсурдизм надад зарим талаар буддизмтай төстэй санагддаг. Аливааг зүгээр л байгаагаар нь хүлээж ав гэж. Хэрэв хэн нэгэн Беккетийн жүжгийг үзээд амиа хорложээ гэвэл чи абсурдизмын гүнд оржээ гэж хүлээж авч болно, үгүй ч байж болно. Гэвч эцсийн дүндээ амиа хорлосон ч бас, үгүй ч бай ялгаагүй. Сонгодог хөгжим хүнд мартсныг нь сануулдаг гэдэг. Тэгвэл абсурдизм бол бидний мартсан оршихуй биш. Энэ бол өнөөдөр ч, маргааш, тэрний цаад өдөр ч байх л, байсаар л байсан зүйл. Абсурд жүжигт аливааг бодитоор нь, эрээ цээргүй үнэнийг нь харуулдаг учраас л зарим хүн нүүр тулахаас халширдаг байх”.

Абсурд жүжгийн тухай ойрноос хүмүүс ярьж эхлээд буй. Магадгүй, Монгол автортой абсурд жүжиг, зохиол өнөө хэр байдаггүй нь биднээс хол мэт санагдуулдаг байж болох хэмээн би боддог. Харин Д.Оюунномин миний асуултад “Цаг нь болоогүй болохоор л тэр” гэж хариулсан. “Техник технолог хөгжөөд, иргэншилд хэтэрхий баригдаад, хүмүүсийн сэтгэлгээ илжрэх үйл явцыг абсурдизм урлагт хүчтэйгээр тусгасан учраас баруунд алдаршсан. Монголд одоо л абсурдын тухай ярьж, хүмүүс үүнийг сонирхож эхэлж байгаа болохоос биш баруунд магадгүй хуучин зүйл мэт санагддаг болсон байх. Одоо хүртэл монголд нэг ч абсурд жүжиг тавигдаагүй гээд бухимдаж болно. Зүгээр л цаг нь болоогүй байгаа хэрэг. Бид нар магадгүй одоо л барууныхны туучаад өнгөрсөн тэр тойрог руу орох гэж байгаа байх” гэлээ.

            Мөн тэрбээр “Урлаг гоё сайхныг, аз жаргалыг мэдрүүлэх үүрэгтэй гэж зарим нь үздэг. Миний хувь тийм биш, урлаг бол хүч, хөдөлгөөн. Абсурд жүжиг хүний зүрхтэй биш тархитай холбогддог. Аз жаргалтай төгсдөг кино үзээд амьдрал ямар сайхан юм бэ гэж бодоод өнгөрч болно. Тэгвэл абсурд жүжиг зүгээр нэг таашаагаад өнгөрөх нэг удаагийн сэтгэл ханамж биш, хүнийг ганцаардуулна, зөрчилдүүлнэ, гутруулна, өөртөө элдэв асуулт тавихад хүргэнэ, шуудхан үхчихмээр ч бодолд хөтөлнө. Уншигч, үзэгч өөрөө анзаараагүй боловч нэг асуулт тээгээд л хоцорсон байдаг. Явсаар, амьдрал нэгэнт л ийм хойно яах юм гэсэн эвлэрэлд хөтөлдөг. Энэ зуур хүн өөр рүүгээ өнгийж, нөхцөл байдлаа эргэцүүлсэн байдаг. Өөрийнхөө жинхэнэ төрхийг харахгүй, өөрийгөө хэн бэ гэдгийг танихгүй өнгөрөөд үхвэл харамсалтай биз дээ” гэнэ. Тиймдээ ч тэр уг байгууллагаа “Харгислалын театр” гэж нэрлэжээ. Бэккетийн “Годог хүлээхүй”-гээс үүдэж, абсурд театрыг “Хүлээхүйн театр”, “Харгислалын театр” хэмээдэг байж. Таны бодож байгаа бүхэн төсөөлснөөс чинь гэгээлэг биш, гайхалтай биш, муу ч бас биш, уучлаарай байгаа нь л энэ хойно та яаж ч чадахгүй гэхээр харгислаж байгаа хэрэг мөн биз дээ.

            Тэрбээр абсурд жүжгийн кино хувилбарыг хүргэхээс гадна “Шүлгийн тэг зэрэг” нэртэй яруу найргийн уншлага зохион байгуулдаг юм. Таны бодож буй шиг тайз сэлт ер байхгүй, санаа нийлсэн хүмүүс тойрч суугаад шүлгээ уншдаг, санал сэтгэгдлээ солилцдог уулзалт. Ирэх сард Камюгийн “Хөндлөнгийн хүн” жүжгийг задлан ярилцахаар төлөвлөсөн гэнэ. “Абсурд жүжиг үзсэн хүмүүс дор бүрнээ нэгийг тунгааж гардаг. Жишээ нь, “Годог хүлээхүй”-г үзсэний дараа Годо гээч нь залуу бүсгүйд орхиод одсон хайрт болж төсөөлөгдөх бол, дөнгөж сургууль төгссөн залуугийн мөрөөдөл дахь карьер болж бууна. Гэвч эцсийн дүндээ...”

“Занаду” үүдээ барих болоогүй, бидний яриа ч эцэслэх дөхөөгүй л байна.